Pravna lica
Udruženja, organizacije, kao subjekti prava javljaju se u kapitalizmu sa pojavom trgovačkih društava, ali začeci pravnih lica nalaze se još u Rimskom pravu (opština, Univerzitet, fiskus).
Skup fizičkih lica organizovanih radi obavljanja neke delatnosti u skladu sa pravom i moralom za šta postoji posebna svojina, nezavisna od one koju ima svaki udruženi pojedinac.
Uslovi postojanja pravnih lica:
- Posebna svojina
- osnivanje na propisan način
- pravilnik o unutrašnjoj organizaciji (statut)
- organi pravnih lica
Vrste pravnih lica:
1. Prema unutrašnjoj strukturi
- udruženja (članovi imaju zajednički cilj)
- ustanove (interesi drugih lica i korisnika)
2. Prema cilju i vrsti delatnosti
- komercijalna (cilj je sticanje dobiti, npr. privredna društva, privatne klinike, škole …)
- nekomercijalna (državne škole, bolnice, muzeji…)
3. Prema svojinskoj strukturi
- jednosvojinska
- mešovita
U pravna lica ubrajamo državu i njene derivate (teritorijalne jedinice: opštine, pokrajne), crkva i crkvene organizacije, privredna društva (AD, DOO, komanditna, ortačka, zadruge), fondovi i zadužbine(Kolarčeva), političke partije, sportska društva.
Sposobnosti pravnih lica:
- Pravna (biti subjekt prava, tj nosilac prava i obaveza, postaje osnivanjem i to preduzeća se registruju kod agencija za privredne registre, a udruženja gradjana kod MUP-a, evidencija je javna, pravni subjektivitet prestaje ispisivanjem iz registra.
- Poslovna (izjave volje koje proizvode pravne posledice). Izvršioci su organi pravnog lica (direktor). Pravna i poslovna sposobnost mogu da budu ograničene i to:
– u fazi osnivanja kada su izvršene sve radnje za upis a još nije donet statut
– u fazi prestanka kada se pravno lice još uvek formalno vodi u registru iako ne može da stiče prava i obaveze (npr. zbog stečaja i likvidnosti).
Pravna sposobnost je ograničena i zato što pravno lice može da obavlja samo onu delatnost za koju je registrovano pod pretnjom zabrane rada. - Deliktna, pravno lice odgovara za štetu koju zaposleni prilikom obavljanja delatnosti prouzrokuje trećem licu (npr. u skladištu).
