Srbija, zemlja istorije i kulture, simbol ratova, osvajanja i prevrata, verovatno je jedan od najboljih primera šta sve ljudska ruka može da postigne ali i uništi. U tom duhu, obrađujemo temu najznačajnijih očuvanih srednjevekovnih utvrđenja, a o kojima je reč možete pogledati u nastavku teksta.

Prvim u nizu tekstova pod nazivom “Otkrijte Srbiju” , obradili smo sličnu temu – top 10 arheololoških lokaliteta, a ovog puta se u cilju očuvanja istorijskog znanja i želje podsticanja Srba na upoznavanje sopstvenih lepota, osvrćemo na srednjevekovne tvrđave Srbije. Veliki je broj ovakvih lokaliteta, nekih manje a nekih više očuvanih pa čak i nekolicine u fenomenalnom stanju. Bogata srpska istorija je svedok podizanja i rušenja mnogih utvrđenja i gradova, a o onome što je preostalo možete više saznati upravo ovde. Još jednom “Otkrijte Srbiju”, i saznajte više o –

TOP 10 SREDNJEVEKOVNIH TVRĐAVA U SRBIJI

1.Tvrđava Bač – otpočinjemo sa spomenikom kulture od izuzetnog značaja, ovom manje poznatom tvrđavom, odnosno onime što je od nje ostalo, po kojoj je Bačka kao oblast u Vojvodini i dobila ime, tvrđavom Bač. Ljudski život na ovom prostoru vuče korene još iz mlađeg neolita a gradnja ovog grada je započeta 1338. od strane kralja Karla Roberta Anžujskog, i služila je za jačanje granica svog kraljevstva s obzirom da je u to vreme Srbijom vladao car Dušan Silni. Nalazi se na levoj obali Dunava tačnije na njenoj bivšoj (danas isušenoj) pritoci, Mostonogi. Iako je tvrđava izgrađena u srednjem veku, tragovi o gradu Baču sežu još dalje u prošlost do perioda Justinijanove vladavine.

2. Petrovaradinska tvrđava – Kretanjem dalje niz Dunav nailazimo na jedno od najlepših utvrđenja u Srbiji, Petrovaradinsku tvrđavu koja gleda na Novi Sad. Iako u trenutnom izgledu započeta tek 1692. godine, na istom ovom mestu je ležao i samostan oko kog je podignuto i utvrđenje, dograđivano u više navrata, pa između ostalih to je učinio i nadbiskup Petar Varadi krajem 15. veka, po kome današnja tvrđava i nosi ime. Ovo velelepno zdanje predstavlja vrhunac barokne vojne gradnje a iako više nema vojni značaj i namenu ono je bitno kulturno poprište, između ostalog i najvećeg festivala u Srbiji, Exit-a, koji je prošle godine izglasan za najbolji festival u evropi!

3. Kalemegdanska tvrđava – Opis mesta na kome se nalazi ne moramo posebno da predstavljamo, jer uvereni smo da toliko svi znamo. Ipak, ušće Save u Dunav, nije predstavljalo bitno istorijsko mesto samo za Srbe, već kao što smo u tekstu o arheološkim nalazištima pomenuli i za ljudske naseobine koje sežu i do 5500. godina p.n.e. Na ovom mestu, u više navrata su dizana utvrđenja, počevši od vremena starog Rima u drugom veku, a zatim nakon nekoliko rušenja usledila je ponovna obnova u devetom veku, kada se po prvi put upotrebljava naziv Beograd. Ovo utvrđenje je u više navrata takođe i menjalo svoju ulogu prestonice sa vladarskim dvorom, nakon izgradnje u 15. veku, nakon čega pada u ruke Turaka i Austrijanaca koji su smenjivali svoju vlast tokom dugog perioda ratovanja, da bi svoj konačni oblik Beogradska tvrđava dobila krajem 18. veka.

4. Smederevska tvrđava – Još jedna prestonica srednjevekovne Srbije jeste bila i Smederevo, odnosno smederevski grad – tvrđava. Građena u 15. veku kao sedište Đurđa Brankovića i buduća prestonica nakon vraćenog Beograda, ima izrazito snažnu odbrambenu građu i funkciju sa brojnim kulama u okviru bedema, i otvorima za topove koji upravo govore o ranom periodu upotrebe artiljerije. Smederevski grad takođe predstavlja i simbol konačnog pada srpske srednjevekovne države, nakon 1459. godine. Čuvena je i legenda o prokletoj Jerini (ženi Đurđa Brankovića) i njenom zakopanom blagu u ovoj tvrđavi, zbog koje su graditelji  navodno umirali velikom brzinom.

5. Golubačka tvrđava – Strateški izrazito bitno utvrđenje za Ugare u 14. veku, a za nas spomenik kulture od izuzetnog značaja koje se nalazi na desnoj obali Dunava, na ulazu u nacionalni park Đerdap, svoj delimično očuvani izgled dobijao je u više etapa, kako istorijski bitnih u pogledu toga kome je utvrđenje pripadalo, tako i u tehnološkom pogledu. S obzirom na činjenicu da su kule i bedemi prvenstveno građeni za odbranu grada hladnim oružijem, odnosno za strelce, da bi se tek kasnije pridodala još jedna kula, kao i još strateških mesta za topovsku odbranu grada, posebno u vreme turskog vlasništva u petnaestom veku. Kasnije ovo vojno utvrđenje postaje, za taj period, vrlo naseljen prostor civilnim stanovništvom. Na međunarodnom projektu “Put kulture – tvrđave na Dunavu” ideja obnove Golubačkog grada je obezbedila sredstva u iznosu od 6,5 miliona eura za obnovu, na čiji se početak očekuje, a najpre je potrebno završiti saobraćajnu obilaznicu. Kako će obnovljeni Golubac izgledati možete pogledati i sami, a bez sumnje biće to veličanstveno zdanje, ogromnog turističkog potencijala!

6. Tvrđava Ram – spada u najstarije utvrde na ovim prostorima, pri čemu je najstariji zapis o Ramu iz ranog dvanaestog veka. Nalazi se u istoimenom selu, nedaleko od Požarevca, a zbog vremena u kome je sazidana jasno zaključujemo da se radilo o utvrdi za odbranu hladnim oružjem, međutim turski sultan Bajazit II preuređuje i ojačava utvrđenje za potrebe vatrenog oružja krajem petnaestog i početkom šesnaestog veka.

7. Niška tvrđava – geografski gledano, napuštamo obalu Dunava i selimo se znatno južnije do grada Niša, koji je više puta gubljen i vraćan u sastav Srbije a u čijem centru, na obali Nišave se ova tvrđava i nalazi. Iako se može reći da ova utvrda nije srednjevekovna, obzirom da je svoj konačni oblik dobila početkom 18. veka, kada je podižu Turci na temeljima značajnog vizantijskog utvrđenja iz XI veka, koje je osvojio i veliki župan Nemanja 1183. godine, ona se upravo zbog te činjenice može u ovu listu uvrstiti.

8. Tvrđava Maglič – ukoliko se iz Niša uputimo severo-zapadno, mogli bi da stignemo do Kraljeva u čijoj se blizini tvrđava Maglič i nalazi! Ovaj srednjevekovni grad je bio izrazito značajan u više navrata, od najskorijeg perioda Drugog srpskog ustanka, pa sve do perioda svog postanka u 13. veku, kada je imao ulogu zaštite manastira Žiče i Studenice, kao i sedišta monaške škole koju je osnovao arhiepiskop Danilo II. Takvu ulogu duguje odličnoj strateškoj poziciji, pri čemu je sa tri strane okružen rekom Ibar.

9. Grad cara Lazara (Šaren grad) – nalazi se u Kruševcu, izgrađena u četrnaestom veku kao prestonica Srbije u vreme kneza Lazara i jednim delom njegovog naslednika despota Stefana Lazarevića. Iako danas od utvrđenja nije ostalo mnogo toga, naime samo delovi jedne kule kroz koju se ulazilo u grad i jedan deo bedema, o izgledu samog grada znamo dosta. U okviru ovog utvrđenja još uvek postoji i dvorska crkva posvećena Sv. Stefanu (Lazarica) koja svedoči o bitnosti i lepoti ovog srednjevekovnog zdanja koje je više puta, kao i većina gradova tog vremena gubljena i opet vraćana u srpsko vlasništvo.

10. Tvrđava Mileševac – ne često pominjana, a izrazito lepa građevina jeste srednjevekovni grad Mileševac, koji se nalazi na strmoj, stenovitoj litici u blizini manastira Mileševa a iznad kanjona Mileševke. Blizina pomenutog manastira asocira na funkciju izgradnje ovog utvrđenja, čiji se trenutak niti tačan razlog ne zna, osim verovatne zaštite manastira. Ona se pored svoje lepote, odlikuje i bitnošću ove lokacije, koja se nalazi na delu čuvenog Bosanskog puta, koji je jedna od najvažnijih srednjevkovnih komunikacija u ovom delu Balkana. Najpre je pripadala kralju Tvrtku, da bi kasnije menjala svoje vladare a zatim i potpuno prešla u tursku vlast. Dobra vest je stigla u septembru prošle godine o tome da Prijepolje započinje obnovu ove fenomenalne utvrde!