Monetarni fenomen inflacije

Inflacija se definiše kao opšti rast cena. Inflaciju merimo opštom stopom inflacije. Stopa inflacije predstavlja procentualnu promenu opšteg nivoa cena.

Opšti nivo cena meri se izradom odgovarajućih indeksa cena. Postoje tri osnovna indeksa cena koja se koriste za računanje stope inflacije, i u svakom slučaju radi se o grupnim indeksima cena koji predstavljaju ponderisani prosek cena određenog broja proizvoda i usluga pri čemu čemu su ponderi najčešće određeni ekonomskom važnošću izabranog proizvoda.

Indeks potrošačkih cena

Osnovni indeks cena koji se danas koristi je indeks potrošačkih cena – CPI – on meri promene u troškovima izabrane korpe dobara i usluga koji troši prosečno urbano domaćinstvo.

Mart/februar 2011	2,6%
Mart 2011/mart 2010	14,1%
Mart 2011/decembar 2010	5,5%

Razlike u potrošačkim korpama SAD i Srbije:

Struktura potrošačke korpe	SAD	Srbija
Hrana i piće	16,2%	46%
Izdaci za stanovanje	40%	16%
Transport	17,6%	9%
Zdravstvene usluge	5,8%	4%
Odeća i obuća	4,5%	5%
Zabava	5,9%	6%
Obrazovanje	2,8%	0,7%
Komunikacije	2,5%
Ostala dobra i usluge	4,8%	13,3%

 

Individualni indeks (bazna godina – 2008)	Cena hleba u tekućoj godini (1)	Cena hleba u baznoj godini (2)	Indeks cena (3)=(2)/(1)x100
2008	1,25	1,25	100
2009	1,30	1,25	104
2010	1,40	1,25	110

Obračun indeksa potrošačkih cena na osnovu zamišljene tržišne korpe:

Dobro ili usluga	Količina ili tržišna mera (1)	Cena u baznoj godini (2)	Troškovi korpe u baznoj godini (3)=(1)x(2)	Cene u tekućoj godini (4)	Troškovi korpe u tekućoj godini (5)=(1)x(3)
Hrana	365 komada	0,89/komad	324,85	0,79/komad	288,85
Piće	500 litara	1,00/l	500,00	1,50/l	750,00
Zabava	12 meseci	30,00/mesec	360,00	30,00/mesec	360,00
			1.184,85		1.398,85

„Troškovi života” porasli za 18%.

Nedostaci indeksa potrošačkih cena(CPI):

• problem promene kvaliteta proizvoda – ovaj indeks ne uzima u obzir da dolazi do promene u kvalitetu proizvoda i usluga koji ulaze u tržišnu korpu,
• pretpostavka da se struktura tržišne korpe ne menja, odnosno da nema promena u količini dobara i usluga koje ulaze u nju. Pretpostavlja pa potrpšači neće reagovati na promene relativnih cena i tako promenili proizvode koji ulate u tržišnu korpu.

Zajednički efekat ova dva nedostatka CPI je da on ima tendenciju da preceni stvarnu inflaciju.

Deflator BDP-a

BDP deflator pokazuje odnos nominalnog BDP prema realnom DBP.

Poređenje BDP deflatora i CPI:

• BDP deflator uključuje cene(prati cene) svih dobara i usluga proizvode u ekonomiji dok CPI uključuje(prati) cene dobara i usluga procenjenih za ličnu potrošnju pa je on selektivniji,
• deflator BDP-a uključuje isključivo cene domaćih dobara i usluga zbog čega je više više selektivan u odnosu na CPI koji uključuje i cene stranih dobara i usluga,
• delfator BDP-a koristi varijabilne pondere cena dok CPI ima fiksne pondere cena.

Posledica ovih razlika jeste različita vrednost izračunatih stopa inflacije.

Zajednički efekat ova dva nedostatka CPI je da on ima tendenciju da preceni stvarnu inflaciju.

Indeks proizvođačkih cena

Indeks proizvođačkih cena koristi se za praćenje promena cena onih proizvoda i usluga koje kupuju preduzeća i to su po pravilu sirovine i intermedijarna dobra. Promene vrednosti ovog indeksa su važne jer upućuju na buduće promene indeksa potrošačkih cena.