UNESCO-va kulturna baština u Srbiji – otkrijte Srbiju #5
Kulturno-istorijski spomenici mnogih svetskih zemalja njihovi su najjači aduti u turizmu. Arheološka nalazišta, stare građevine različitih arhitektonskih stilova, utvrđeni gradovi i verski objekti sagrađeni pre više vekova, kao živi svedoci nekih davnih vremena i turbulentne istorije, pravi su magnet za turiste koji na ovakva odredišta hrle sa svih delova naše planete. Naročito su popularni oni lokaliteti koje je UNESCO uzeo pod svoju zaštitu. I Srbija poseduje objekte i lokalitete pod UNESCO zaštitom, pa pogledajte koje.
Srbija je zemlja bogate istorije, područje koje su opsedale razne vojske i kojim su upravljali mnogi veliki vladari. Svako od njih ostavio je ovde neki svoj materijalni pečat, u većoj ili manjoj meri očuvan do današnjih dana. Na čitavoj teritoriji Srbije raštrkani su jasni dokazi o tome, od arheoloških lokaliteta iz pradavnih vremena, poput Lepenskog vira ili Belog brda (Vinča), preko ruiniranih naselja iz antičke epohe, srednjevekovnih tvrđava i manastira, pa sve do arhitektonskih zdanja iz 18. i 19. veka. I svaki od dragulja duhovnosti i kulture ovog podneblja i danas krije neke svoje tajne.
Upravo to i jeste snaga srpskog turizma, jer je, uz banjska lečilišta, planine i brojne druge prirodne lepote, kulturno-istorijska baština naše najveće blago i najveća šansa za dalji razvoj turizma. A među svim tim neprocenjivim drevnim, starovekovnim i srednjevekovnim vrednostima Srbije neke je UNESCO izdvojio kao posebno značajne i uvrstio ih na listu svoje baštine. Pod njegovom zaštitom nalazi se ukupno 10 lokaliteta u Srbiji.
Srednjevekovni verski objekti na Kosovu
Manastir Visoki Dečani uvršten je na UNESCO-vu listu 2004. godine, kao manastir čije freske predstavljaju najdragocenije primerke vizantijskog slikarstva iz perioda renesanse paleologa. On je podignut u prvoj polovini 14. veka, pod ktitorstvom kralja Stefana Uroša III Dečanskog i njegovog sina, jedinog srpskog srednjevekovnog cara Dušana Silnog.
Manastirski kompleks Pećke patrijaršije se sastoji od 4 crkve. Najstarija je crkva svetih Apostola podignuta sredinom 13. veka, a za njom su redom nicale crkva Svetog Dimitrija (oko 1320.), crkva Bogorodice Odigitrije i crkva svetog Nikole (obe oko 1330. godine). Pećka patrijaršija je pod zaštitom UNESCO-a od 2006. godine.
Manastir Gračanica u istoimenom selu na desetak kilometara od Prištine zadužbina je kralja Milutina, a osnovan je 1321. godine. Njegova crkva posvećena je Uspenju Presvete Bogorodice. Na spisak UNESCO-ve baštine je uvršten 2006. godine.
Srpski kralj Milutin podigao je u prvoj deceniji 14. veka i Crkvu Bogorodice Ljeviške koja se nalazi u Prizrenu. Njena najveća vrednost su freske koje se smatraju vrhuncem viznatijskog slikarstva iz epohe Paleologa. Crkva je listu UNESCO-a stavljena takođe 2006. godine.
Stari Ras i Sopoćani
Ova celina u blizini Novog Pazara obuhvata ukupno 4 zasebna objekta koji su postali deo UNESCO-ve kulturne baštine 1979. godine.
Crkva Svetih apostola Petra i Pavla, više znana kao Petrova crkva, najstarija je sačuvana crkvena građevina u Srbiji. Ne postoje pouzdani podaci o tome kada je podignuta, ali u nekim pisanim izvorima iz 10. veka se pominje kao sedište tadašnje episkopije. Međutim, veruje se da je crkva sagrađena znatno ranije, najverovatnije još u 8. veku.
Srednjevekovni utvrđeni grad Ras je bio centar nemanjićke Srbije tokom 12. i 13. veka, da bi početkom 14. veka počeo da gubi na značaju. Ne zna se tačno kada je grad osnovan, ali se na osnovu pronađenih arheoloških ostataka zna da su na ovom području postojale naseobine još u bronzanom dobu. O utvrđenom gradu koji nosi ime Ras prvi je pisao Konstantin VII Porfirogenit u kasnom 9. veku.
Manastir Đurđevi stupovi osnovao je veliki župan Stefan Nemanja sedamdesetih godina 12. veka i posvetio ga Svetom Đorđu. Dominantni položaj manastira na jednom bregu sa kojeg se Novim Pazar i okolina vide kao na dlanu i njegova specifična arhitektura, mešavina vizantijskog i romanskog stila iz koje je nastala tzv. Raška graditeljska škola, ostaviće Vas bez daha. Danas je manastir, posle višedecenijske restauracije, gotovo potpuno obnovljen.
Manastir Sopoćani, posvećen Svetoj Trojici, izgradio je drugoj polovini 13. veka Stefan Uroš I. U vreme njegove izgradnje predstavljao je najimpozantnije delo srpskog graditeljstva, a i danas se smatra jednim od najznačajnijih dela srpske arhitekture u Srednjem veku. Manastirske freske predstavljaju vrhunac vizantijske umetnosti.
Put nas dalje vodi u okolinu Kraljeva, gde je smešten Manastir Studenica, zadužbina velikog župana Stefana Nemanje s kraja 12. veka, uzor graditeljskih poduhvata kasnijih srpskih vladara, najznačajniji verski kompleks u Srbiji i najveći centar srpske duhovnosti, koji se na UNESCO-voj listi nalazi od 1986. godine.
Najzad, idemo na istok Srbije, do Gamzigrada, arheološkog lokaliteta u blizini Zaječara gde se nalaze ruine rezidencije koju je krajem 3. ili početkom 4. veka podigao rimski car Gaj Valerije Galerije Maksimilijan. Felix Romuliana, kako su Rimljani zvali ovaj carski kompleks, postao je deo UNESCO-ve baštine 2007. godine.
Sva opisana odredišta, izuzev onih na Kosovu, lako su dostupna. Do obližnjih gradova Novog Pazara, Kraljeva i Zaječara postoje redovne i direktne autobuske linije iz svih većih gradova u Srbiji. Zato, ako volite putovanja, priuštite sebi nezaboravni izlet u prošlost i otkrijte zašto su ova mesta najveći biseri srpske kulture i duhovnosti.
