Korejski rat – kada je počeo rat u Koreji, njegov uzrok i posledice

Korejski rat predstavlja veliki oružani sukob, koji se od 1950. do 1953. godine vodio na korejskom poluostrvu. Prvobitno je rat u Koreji započeo kao građanski rat, odnosno sukob između dve podeljene države – Severne i Južne Koreje. Međutim, ulaskom Kine i SSSR na jednoj i SAD na drugoj strani, usled hladnoratovskih tenzija, sukob je proširen i pretio je da dobije globalne razmere.

Samo nekoliko godina od završetka najmasovnijeg sukoba u istoriji čovečanstva, svet nije smeo, a ni mogao, sebi da “priušti” još jedan rat takvih razmera. Zato je nakon tri godine stradanja, koje je bilo ograničeno na korejsko tlo, ipak došlo do primirja i obustave sukoba. 

U nastavku teksta možeš saznati sve detalje o Korejskom ratu, kada i zašto je počeo, ko se sve sukobio, kolike su bile žrtve, kao i kako je završen rat u Koreji. 

Korejski rat uzrok – razlog izbijanja rata u Koreji

Kada je u pitanju Korejski rat uzrok treba tražiti u preraspodeli moći posle okončanja velikog globalnog sukoba. 

Nakon završetka Drugog svetskog rata, kao dve globalne sile i najmoćnije zemlje u tom trenutku, izdvojile su se Sjedinjene Američke Države i Sovjetski Savez. Iako su obe države bile na istoj strani tokom samog rata, nakon njegov završetka njihove vizije o tome kako bi društvo trebalo da izgleda bile su potpuno suprotne. 

Borba između komunizma i kapitalizma trajala je decenijama nakon rata, ali su prve razmirice izbile na korejskom poluostrvu u istočnoj Aziji. Koreja je od 1910. do 1945. godine bila pod okupacijom Japana, što je okončano nakon kapitulacije nemačkog saveznika u Drugog svetskom ratu. 

Postojao je plan da se po završetku okupacije održe izbori kako bi se Koreja ujedinila kao država sa jedinstvenom vladom. Međutim, te planove je poremetilo izbijanje Hladnog rata pa su, slično kao i u Nemačkoj, potpuno propali pregovori o ujedinjenju. 

Umesto toga, SSSR i SAD su ustanovile suparničke i ideološki suprotstavljene vlade, odnosno dve zasebne države koje su se nazivale Severna i Južna Koreja. I SAD i SSSR su želeli da Koreju ujedine oružanom silom, ali je Sever, koji je imao veliku sovjetsku vojnu pomoć, jedini bio u stanju da to učini.

Datum kada je počeo rat u Koreji

Korejski rat započeo je 25. juna 1950. godine, kada je oko 75.000 vojnika iz Severnokorejske narodne armije prešlo 38. paralelu (demarkacionu liniju podele dve države na geografskoj širini 38°. 

Ova invazija, odnosno prelazak granice između Demokratske narodne republike Koreje na severu, koju su podržavali Sovjeti i prozapadno orijentisane Republike Koreje na jugu, predstavljala je prvu vojnu akciju tokom Hladnog rata. 

Do jula 1950. godine, američke trupe su ušle u rat na strani Južne Koreje. Što se američkih zvaničnika tiče, to je bio rat protiv samih snaga međunarodnog komunizma. Međutim, američka vlada je tokom samog sukoba radila na planu da uspostavi nekakvo primirje sa Severnom Korejom. 

Razlog za to, bio je strah od ulaska u širi rat sa Rusijom i Kinom, koje su podržavale Severnu Koreju,  ili čak, kako su neki upozoravali, izbijanje Trećeg svetskog rata.

Rat u Koreji – tok oružanog sukoba na korejskom poluostrvu

Na samom početku Korejskog rata više vojnog uspeha je imala bolje opremljena i snabdevenija severnokorejska vojska. U početku malobrojna, ali i slabije opremljena i demoralisana južnokorejska vojska je brzo poražena i bila prisiljena na povlačenje. 

SAD, iako su odmah stali na stranu Južne Koreje, u početku nisu želele otvoreno da uđu u rat, niti da previše snabdevaju južnokorejsku vojsku. S druge strane, SSSR i Kinezi nisu krili svoju vojnu podršku Severnoj Koreji, u vidu tenkova i aviona. 

SAD su na to reagovale u Savetu bezbednosti UN, gde je, bez prisustva sovjetske delegacije, izglasana rezolucija kojom je tražena pomoć svih članica UN da se zaustavi severnokorejska agresija.

Nakon toga su u Južnu Koreju iz Japana počele da pristižu američke vojne snage koje su koliko-toliko stabilizovale situaciju, ali su do septembra 1950. godine pretrpele velike gubitke i jedva uspele da zadrže Pusanski mostobran.

Ulazak snaga UN u rat protiv Severne Koreje

Snage UN-a su veoma brzo stigle u Južnu Koreju, ali kada su stupile u borbu doživljavale su katastrofalne poraze. Američki laki tenkovi M24 Čefi nisu bili ni blizu po snazi teškim sovjetskim tenkovima. Kada su južnokorejske i snage UN saterane u ćošak na ivici poraza, SAD su odluile da pošalju svoju najjaču vojsku u Južnu Koreju. 

Prekretnicu u Korejskom ratu predstavljalo je iskrcavanje američkih snaga kod Inčona, u severnokorejskoj pozadini. Sa dolaskom jakih američkih trupa stvari su se drastično poboljšale u korist južnokorejaca, koji su prešli u kontranapad. Severnokorejska vojska je bila prisiljena na užurbano povlačenje, pa su snage UN oslobodile celu teritoriju Južne Koreje.

Ambiciozni planovi Amerikanaca

Na krilima izvojevanih pobeda, američki komandant general Makartur je odlučio da nastavi rat, pređe 38. paralelu i ujedini Koreju, ali ovaj put pod američkim patronatom. Taj potez je ozbiljno zabrinuo komunističku vlast u Kini, koja je pokušala da upozori Amerikance da se zaustave ili će se severnokorejskim jedinicama pridružiti kineske snage. 

Kada su se našli na ivici poraza Severnokorejci su zatražili pomoć od Kineza, pa su oni 19. oktobra poslali milion dobrovoljaca kineske armije preko granice.  Dotadašnja američku nadmoć u vazduhu neutralizovana je zahvaljujući kineskim mlaznim lovcima MiG-15. 

Međutim, ni to nije dovelo do zaustavljanja američkog napredovanja prema kineskoj granici, pa su Kinezi u novembru preduzeli snažnu ofanzivu, udarili u bok iznađenih američkih snaga, naneli im teške gubitke i naterali ih na povlačenje.

Treći svetski rat i potencijalni nuklearni napad

Nakon što su Kinezi i Severnokorejci ponovo prešli preko 38. paralele, poraženi i osramoćeni general Makartur je javno zahtevao da SAD uđu u otvoreni rat sa Kinom u kojem bi koristila nuklearno oružje, kao nekoliko godina ranije protiv Japana. 

Tome se žestoko suprotstavio tadašnji predsednik Hari Truman, koji je želeo da ograniči rat, plašeći se da bi sukob mogao da eskalira u Treći svetski rat. Zbog toga je Makartur smenjen, te je nakon manjih američkih protivofanziva front postepeno stabilizovan. U daljem toku rata, nije bilo odlučujućih pobeda ni na jednoj strani.

Prvi pregovori o primirju su održani 10. jula 1951. u Kesongu. Nakon toga, održano je preko stotinu sastanaka o prekidu vatre, a Korejski rat se ipak nastavio kroz manje, lokalne akcije.

Korejski rat primirje – formalni kraj rata

Pregovori o primirju završeni su 27. jula 1953. godine, kada je ono i zvanično potpisano u Panmundžonu, čime je rat u Koreji formalno okončan. 

Prema svim kriterijumima, Korejski rat je završen “nerešenim” rezultatom. I Severna i Južna Koreja su doživele neuspeh u pokušaju ujedinjenja, a na obe strane je poginulo po nekoliko miliona ljudi, uz katastrofalna razaranja. 

Što se tiče korejskih saveznika, SAD su uspele da spreče komuniste u daljem nadiranju prema Aziji, ali je u ovom ratu srušen mit o američkoj nepobedivosti. Kina je ipak, uspešnom intervencijom u korist svog saveznika, po prvi put nakon 19. veka povratila status velike sile. 

Sukobljene strane u Korejskom ratu

Glavne sukobljene strane tokom rata u Koreji predstavljale su Severna i Južna Koreja, međutim obe podpomognute velikim silama, koje su vrlo verovatno tenziju na korejskom poluostrvu, iskoristile zarad sopstvenih interesa i odmeravanje snaga. 

To je rezultiralo trogodišnjim  sukobom, u kojem je stradalo nekoliko miliona ljudi, a koji je završen bez pobednika. Južna Koreja je u rat ušla sa oko 590.000 vojnika, a Severna Koreja sa oko 260.000. 

Saveznici Južne Koreje u ratu i njihova vojna snaga

• SAD (480.000 vojnika)
• Velika Britanija (63.000)
• Kanada (26.790)
• Australija (17.000)
• Filipini (7.430)
• Turska (5.455)
• Holandija (3.970)
• Francuska (3.420)
• Švedska (2.160)
• Novi Zeland (1.390)
• Tajland (1.295)
• Etiopija (1.270)
• Kolumbija (1.070)
• Belgija (900)
• Južnoafrička republika (825)
• Luksemburg (45)

Saveznici Severne Koreje u ratu i njihova vojna snaga

• Kina (926.000 vojnika)
• Sovjetski Savez (26.000)

Žrtve i gubici tokom rata u Koreji

Na obe strane rat je doneo veliki broj žrtava. Procenjuje se da je život izgubilo više od 5 miliona ljudi, što rat u Koreji svrstava među najkrvavije sukobe. Zabeleženi su i ogromni gubici u vojnim snagama – skoro 500.000 na strani Južne Koreje i njenih saveznika i više od 1,5 miliona vojnika na strani Severne Koreje i saveznika. 

Veliki broj vojnika zarobljen je ili ranjen, a razaranja tokom rata su imala ozbiljne razmere. Najveće gubitke u ljudstvu, prema tvrdnjama SAD, imali su Kinezi, dok su zvanični podaci kineske vlade nešto drugačiji i pokazuju znatno manji broj žrtava. 

Korejski rat zanimljivosti – iza kulisa rata i trivije o ratu

Iako je teško izvući zanimljivosti iz jednog oružanog sukoba u kome je stradao ogroman broj ljudi, pojedini podaci bi mogli da ti budu “interesantni” i pomognu ti da stvoriš malo širu sliku o ratu u Koreji. 

Naime, kao jedini istinski pobednik rata izdvaja se Japan, zemlja koja je samo nekoliko godina ranije doživela žestok nuklearni udar od SAD. Međutim, Japan se nametnuo kao najvažniji američki saveznik u Aziji, pa je njihova industrija zahvaljujući američkim vojnim narudžbama doživela preporod. 

Korejski rat predstavlja prvi sukob u kome su se sukobili mlazni avioni, ali i prvi oružani sukob u kojem su korišćeni helikopteri, uglavnom za evakuaciju ranjenika.

Za razliku od Prvog i Drugog svetskog rata ili Vijetnamskog rata, Korejski rat nije dobio veliku pažnju medija u SAD. Baš zbog toga, mnogi u SAD ovaj sukob nazivaju “zaboravljeni rat” iako je u njemu život izgubilo nekoliko miliona ljudi.

Najpoznatiji prikaz Korejskog rata u popularnoj kulturi jeste televizijska serija “M*A*S*H”, čija je radnja smeštena u terenskoj bolnici u Južnoj Koreji. Serija se emitovala od 1972. do 1983. godine, a njena poslednja epizoda ostala je zabeležena kao najgledanija u istoriji televizije (106 miliona gledalaca).

“Panmundžon deklaracije mira, prosperiteta i unifikacije Korejskog poluostrva„, koju su 27. aprila 2018. godine, potpisali predsednici Severne i Južne Koreje, Kim Džong Un i Mun Džae In, prvi je konkretan korak u poslednjih nekoliko decenija koji vodi ka postizanju trajnog mira i početka ujedinjenja dve Koreje. 

Prema ovom sporazumu, Severna Koreja se obavezala na postepenu kompletnu denuklearizaciju i otvaranje granice, kako bi se spojile porodice koje su prethodno ostale razdvojene granicom. Sama demilitarizovana zona između dve Koreje, po ovom sporazumu je od 1. maja 2018. postala zona mira.

Sigurni smo se da će ti naše beleške o ratu u Koreji biti korisne i da ćeš odavde uspeti da izvučeš sve neophodne informacije o ovom oružanom sukobu iz sredine prošlog veka.